Dhënia e ndihmës juridike parësore
Ndihma juridike parësore jepet nga:
- punonjësit me trajnim të posaçëm;
- nga organizatat jofitimprurëse të autorizuara;
- nga klinikat ligjore pranë institucioneve të arsimit të lartë.
Në këtë nen lexohet edhe shprehimisht që bëhet fjalë për operatorët e ndihmës juridike parësore. Ndihma juridike parësore falas, është faktor kyç lidhur me garantimin e aksesit në drejtësi të qytetarëve, sepse ajo mbulon ofrimin e informacionit të domosdoshëm mbi metodat dhe procedurat përkatëse të aksesit paragjyqësor të grupeve vulnerabël. Ndihma parësore ka një rëndësi të jashtëzakonshme jo vetëm për garantimin e të drejtës për informim të qytetarit për të drejtat e tij lidhur me aksesin në shërbime publike dhe në institucionet publike, por edhe edukimin e tij me zgjidhjen e çështjeve në mënyra të tjera ndërmjetësimi paragjyqësore. Kjo zgjidhje, për rrjedhojë, sjell dhe përfitime të tjera të karakterit publik, si mosdërgimi i çështjeve në gjykatë, duke zvogëluar ngarkesën e tyre, zgjidhja në rrugë administrative me sa më pak kohë e energji, duke e bërë zgjidhjen juridike efiçente, etj.[1]
Sipas nenit në fjalë, operatorët e ndihmës parësore juridike rradhiten si më poshtë:
- punonjësit me trajnim të posaçëm;
- nga organizatat jofitimprurëse të autorizuara;
- nga klinikat ligjore pranë institucioneve të arsimit të lartë.
Për qëllime të analizës së këtij neni 13 dhe të neneve të tjera përkatëse (neni 14, 15, 16) të Ligjit nr. 111/2017, së pari, i referohemi përkufizimeve përkatëse të këtij ligji.
Punonjësit me trajnim të posaçëm
Kështu, neni 3 pika ‘dh’ e Ligjit nr. 111/2017 përkufizon se “Punonjës me trajnim të posaçëm” është punonjësi, i diplomuar nga një program i ciklit të dytë të studimeve në drejtësi, sipas legjislacionit në fuqi për arsimin e lartë dhe që i është nënshtruar një trajnimi të posaçëm, i cili ofron ndihmë juridike parësore në qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore. Ҫfarë kuptojmë me trajnim të posaçëm? Edhe për këtë i referohemi përkufizimit përkatës të Ligjit nr. 111/2017 neni 3, pika ‘c’: “Trajnim i posaçëm” është programi i trajnimit fillestar dhe të vazhdueshëm, i miratuar nga Drejtoria e Ndihmës Juridike Falas, për punonjësit që ofrojnë ndihmë juridike parësore në qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore. Pa kundërshtuar sa më sipër, pika a) e këtij neni të Ligjit nr. 111/2017 duhet kuptuar që këta punonjës me trajnim të veçantë të zhvilluar nga Drejtoria e Ndihmës Juridike Falas në bashkëpunim me Qendrën e Trajnimit të Administratës Publike punojnë në qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore shtetërore.
Në lidhje me nenin 13 ‘Dhënia e ndihmës juridike parësore’ të Ligjit nr. 111/2017, duhet të mbajmë parasysh se ky ligj në nene të tjera të tij (neni 3, etj.) parashikon si operatorë të ndihmës juridike parësore edhe qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore. Neni 3 gërma ‘d’ përkufizon si “Qendër shërbimi e ndihmës juridike parësore” një njësi te specializuar për dhënien e ndihmës juridike parësore, e organizuar si “njësi e drejtpërdrejtë e ofrimit të shërbimeve”, sipas legjislacionit në fuqi për organizimin dhe funksionimin e administratës shtetërore. Mospërfshirja shprehimisht në këtë nen e qendrës si operator i ndihmës juridike parësore është synuar të mbulohet me parashikimin e punonjësve me trajnim të posaçëm të cilët mund të punojnë vetëm në qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore.
Qendra, si strukturë e specializuar për dhënien e ndihmës juridike parësore, e organizuar si “njësi e drejtpërdrejtë e ofrimit të shërbimeve” që funksionon sipas legjislacionit në fuqi për organizimin dhe funksionimin e administratës shtetërore, punojnë bazuar në financimin nga buxheti shtetëror. Megjithatë, në kushtet që një nga burimet e të ardhurave të këtyre strukturave mund të jenë edhe arkëtimet në formën e granteve, ndihma financiare dhe me ‘know how’ e donatorëve përkatës është e domosdoshme, veçanërisht, për fazën deri kur Shqipëria të bëhet anëtare e BE.
Në këto kushte, vlerësohet si përkatëse për këtë Komentar që të informohet se qendrat që janë planifikuar të themelohen nga Drejtoria e Ndihmës Juridike Falas dhe donatorët OSFA dhe UNDP, janë si më poshtë:
- Drejtoria e Ndihmës Juridike Falas: Ёshtë vendosur bashkëpunimi dhe nënshkrimi i marrëveshjeve me katër bashki Kukës, Kavajë, Gjirokastër, Lushnjë, me qëllim ofrimin e zyrave për 4 qendra të ndihmës juridike që do të krijohen nga Ministria e Drejtësisë / Drejtoria e Ndihmës Juridike, dhe për vendosjen e kontakteve përmes adresës elektronike.
- UNDP: Rivitalizimi i tre qendrave në rrethet e Durrësit, Fierit dhe Lezhës, dhe pritet që në këto rrethe qendrat të hapen së shpejti. Gjatë vitit 2020 do të punohet në qytetet Korçë, Berat, Sarandë, Pogradec dhe Kavajë.
- OSFA ka mundësuar grante në lidhje me mbështetjen financiare për Qendrën e Shërbimit të Ndihmës Parësore Ligjore në qytetin e Elbasanit dhe Tiranë.
Në lidhje me punonjësit me trajnim të posaçëm dhe qendrat e shërbimit të ndihmës juridike parësore, shihni edhe komentet dhe shpjegimet e tjera përkatëse në këtë Komentar në lidhje me nenin 14 dhe nene të tjera përkatëse të Ligjit nr. 111/2017.
Organizatat jofitimprurëse të autorizuara
Në lidhje me operatorët organizata jofitimprurëse të autorizuara nga Ministri i Drejtësisë, Ligji 111/2017 nuk përmban një përkufizim të dedikuar, por parashikimet e mëposhtme të nenit 15 japin elementё kryesore jo vetëm përkufizues, por edhe mbi kriteret përkatëse, se cilat janë organizatat që mund të shërbejnë si operatorë të ndihmës juridike parësore pas marrjes së autorizimit nga Ministri i Drejtësisë: Organizatat jofitimprurëse që autorizohen nga Ministri i Drejtësisë për dhënien e shërbimeve të ndihmës juridike parësore duhet të plotësojnë të paktën këto kushte: a) të jenë të regjistruara në përputhje me legjislacionin në fuqi për organizatat jofitimprurëse; dhe b) të kenë si objekt të veprimtarisë së tyre të parashikuar në statutin e organizatës, ofrimin e shërbimeve të ndihmës juridike.
Në lidhje me organizatat jofitimprurëse të autorizuara në dhënien e ndihmës juridike parësore, shihni edhe komentet dhe shpjegimet e tjera përkatëse në këtë Komentar në lidhje me nenin 15 dhe nene të tjera përkatëse të Ligjit nr. 111/2017.
Klinikat ligjore pranë institucioneve të arsimit të lartë
Neni 3 pika ‘ë’ e Ligjit përkufizon termin “Klinikë ligjore” si njësi përbërëse e një institucioni të arsimit të lartë, e organizuar dhe që funksionon sipas parashikimeve të legjislacionit në fuqi për arsimin e lartë dhe që ofron ndihmë juridike parësore pa qëllim fitimi, sipas përcaktimeve në statutin e institucionit të arsimit të lartë.
Në lidhje me klinikat ligjore pranë institucioneve të arsimit të lartë të ndihmës jurdike parësore, shihni edhe komentet dhe shpjegimet e tjera përkatëse në këtë Komentar në lidhje me nenin 16 dhe nene të tjera përkatëse të Ligjit nr. 111/2017.