Institucionet përgjegjëse për administrimin dhe funksionimin e sistemit të ndihmës juridike

Institucionet përgjegjëse për zbatimin e këtij ligji janë:

a) Ministri i Drejtësisë; 

b) Drejtoria e Ndihmës Juridike Falas; 

c) Dhoma Kombëtare e Avokatisë; 

ç) Gjykatat kompetente, sipas parashikimeve të këtij ligji. 

Neni 6 i Ligjit nr. 111/2017, i dedikohet rradhitjes së shprehur të institucioneve përgjegjëse për administrimin dhe funksionimin e sistemit të ndihmës juridike falas. Megjithatë, detyrat dhe përgjegjësitë përkatëse të secilit prej këtyre institucioneve përkatëse janë të parashikuara dhe shprehura me hollësi në nene të tjera përkatëse të Ligjit nr. 111/2017.

Ministri i Drejtësisë, që në fushën e shërbimit të ndihmës juridike zhvillon politikën shtetërore për të siguruar akses efektiv në sistemin e drejtësisë për shërbimin e ndihmës juridike, përgatit projektbuxhetin, në përputhje me legjislacionin në fuqi, ngre Drejtorinë për Ndihmën juridike falas në varësi të saj, mbikëqyr zbatimin e dispozitave ligjore e nënligjore dhe ndihmon në vlerësimin e cilësisë së ndihmës juridike të dhënë, si dhe i propozon Dhomës Kombëtare të Avokatisë, në rast të shkeljes së dispozitave të ligjit, fillimin e procedimit disiplinor për marrjen e masave të pezullimit ose heqjes së lejes së ushtrimit të profesionit të avokatit.

Drejtoria për Ndihmën Juridike Falas, zbaton politikat e zhvilluara nga Ministri i Drejtësisë dhe të miratuara nga Këshilli i Ministrave, administron dhe monitoron shpenzimet për ndihmën juridike që rrjedhim si detyrim nga vendimet gjyqësore, mban kontakte me drejtuesit e gjykatave të rretheve gjyqësore për evidentimin e të dhënave të vendimeve për ndihmën juridike falas, menaxhon buxhetin e dhënë për ofrimin e ndihmës juridike nga shteti për të cilën raporton tek Ministri në mënyrë të herëpashershme, lidh kontratat e shërbimit me avokatët për ndihmë juridike pas vendimit gjyqësor në konsultim me Dhomën Kombëtarë të Avokatisë sipas përzgjedhjes së aplikuesit, asiston qytetarët për plotësimin e formularëve për t’ju drejtuar gjykatave për kërkesat për ndihmë juridike falas, informon qytetarët për parashikimet e ligjit lidhur me kriteret, procedurat, dokumentacionin dhe kushtet e përfitimit te ndihmës juridike falas nëpërmjet shërbimeve juridike ambulante, publikimeve, fushatave në TV dhe median e shkruar, si dhe nëpërmjet masave të tjera të ngjashme, etj.

Neni 6 i Ligjit nr. 111/2017 përmend Dhomën e Avokatisë si një institucion përgjegjës për zbatimin e këtij ligji. Dhoma Kombëtare e Avokatisë merr pjesë në përcaktimin e kritereve për përzgjedhjen e avokatëve, dhe në përgatitjen e listës sipas parimit të rotacionit për avokatët që japin ndihmën juridike falas dhe specializimin e tyre në fushat përkatëse sipas kërkesave ligjore te ndihmes juridike falas, merr pjesë në përcaktimin e kritereve për vlerësimin e cilësisë së shërbimit të dhënë nga avokatët, merr masa disiplinore ndaj avokatëve që nuk ofrojnë ndihmë juridike falas sipas standardeve të kërkuara, etj.

Gjykata, në funksion të ndihmës juridike falas shqyrton kërkesat për ndihmë juridike falas e cila përfshin ndihmën juridike dytësore si dhe përjashtimin nga tarifat dhe shpenzimet gjyqësore, dhe shprehet me vendim për pranimin ose jo të kërkesës, të cilin ja vë në dispozicion Drejtorisë së Ndihmës Juridike Falas[1]. Jurisprudenca e GJEDNJ, në çështjen Gnahore kundër Francёs, orienton se për të shmangur arbitraritetin shtetet duhet të parashikojnë një mekanizëm që zgjedh çështjet që mund të përfitojnë ndihmё juridike falas. Në Ligjin nr. 111/2017, në vendin tonë, ky organ është gjykata kompetente. Më tej, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë në vendimin nr.35 datë 01.06.2016 është shprehur: “lidhur me të drejtën e mbrojtjes, ajo duhet të jetë reale dhe efektive e jo vetëm teorike, ushtrimi i saj nuk duhet të pengohet por, përkundrazi, gjykatat e juridiksionit të zakonshëm duhet të marrin të gjitha masat ligjore që në funksion të procesit të rregullt ligjor t’i japin mundësinë individit të bëjnë mbrojte reale, duke respektuar parimin e barazisë së armëve”. Detyrat dhe përgjegjësitë specifike të gjykatave kompetente në lidhje me ndihmën juridike falas, janë komentuar më me hollësi më poshtë në këtë Komentar duke iu referuar neneve përkatëse të Ligjit nr. 111/2017.