Mbrojtja nga Diskriminimi

Përkufizimi i shprehjes diskriminim jepet për herë të parë në Konventën Ndërkombëtare mbi Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Racial, sipas së cilës me diskriminim racial kuptohet “çdo dallim, përjashtim, kufizim, ose preferencë që bazohet mbi ngjyrën, prejardhjen ose origjinën kombëtare e etnike që ka për qëllim apo pasojë eliminimin apo dëmtimin e njohjes, gëzimit apo ushtrimit nga të gjithë individët mbi baza të barabarta të të gjitha të drejtave dhe lirive”. Konventa Për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Grave e përkufizon “diskriminimin kundër grave” si “çdo dallim, përjashtim apo kufizim të bazuar në seksin  që ka për efekt apo qëllim të komprometojë apo asgjësojë njohjen gëzimin apo ushtrimin nga gratë, cilado qoftë gjendja e tyre martesore, mbi bazën e barazisë së burrit dhe gruas të të drejtave dhe të lirive themelore në fushat politike, shoqërore, kulturore e civile ose në çdo fushë tjetër.

 

Një përkufizim tjetër për diskriminimin sidomos në fushën e punësimit jepet nga Konventa No.111 të ILO (Organizata Ndërkombëtare e Punës) për diskriminimin në lidhje me punësimin dhe profesionin (1958), sipas të cilit: “Shprehja diskriminimi kupton: (a) çdo dallim, përjashtim ose preferencë, që bazohet në racën, ngjyrën, seksin, gjuhën, besimin, opinionet politike, prejardhjen kombëtare ose shoqërore, dhe që ka për qëllim ose pasojë eliminimin ose dëmtimin e barazisë së mundësisë ose trajtimit në punësim apo profesion. Trajtimi i barabartë është trajtuar në shumë Direktiva të tjera të tjera Këshillit Europian. Pothuajse të gjitha këto Direktiva kanë si objekt të rregullimit të tyre barazinë gjinore në fusha të ndryshme të punësimit apo sigurimeve shoqërore.

 

Për herë të parë nocioni i trajtimit të barabartë dhe anti-diskriminimit në instrumentet ligjor të BE-së përkufizohet shprehimisht në Direktivën 2000/43/KE “Për zbatimin e parimit të trajtimit të barabartë ndërmjet personave pavarësisht nga prejardhja e tyre raciale ose etnike” dhe Direktivën 2000/78/KE “Mbi krijimin e një kuadri të përgjithshëm për trajtimin e barabartë në punë dhe profesion”. Sipas direktivave të lartpërmendura “Parimi i trajtimit të barabartë do të kuptojë ndalimin e diskriminimit të drejtpërdrejtë apo jo i drejtpërdrejtë të bazuar mbi besimin apo fenë, aftësinë e kufizuar, moshën apo orientimin seksual në lidhje me punësimin dhe profesionin”

 

Sipas ligjit shqiptar diskriminimi është çdo dallim, përjashtim, kufizim apo preferencë, bazuar në cilindo shkak në lidhje me racën, etninë, ngjyrën, gjuhën, shtetësinë, bindjet politike, fetare ose filozofike, gjendjen ekonomike, arsimore ose shoqërore, gjininë, identitetin gjinor, orientimin seksual, karakteristikat e seksit, jetesën me HIV/AIDS, shtatzëninë, përkatësinë prindërore, përgjegjësinë prindërore, moshën, gjendjen familjare ose martesore, gjendjen civile, vendbanimin, gjendjen shëndetësore, predispozicionet gjenetike, pamjen e jashtme, aftësinë e kufizuar, përkatësinë në një grup të veçantë, ose me çdo shkak tjetër, që ka si qëllim apo pasojë pengesën apo bërjen e pamundur të ushtrimit në të njëjtën mënyrë me të tjerët, të të drejtave e lirive themelore të njohura me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, me aktet ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë, si dhe me ligjet në fuqi.

Në vijim gjeni format e diskriminimit dhe përkufizimet e secilit prej tyre:

“Diskriminim i drejtpërdrejtë” është ajo formë diskriminimi që ndodh kur një person ose grup personash trajtohen në mënyrë më pak të favorshme sesa një person tjetër, ose një grup tjetër personash në një situatë të njëjtë a të ngjashme, bazuar në cilindo shkak të përmendur në nenin 1 të këtij ligji.
“Diskriminim ndërsektorial” është ajo formë diskriminimi në të cilën disa shkaqe veprojnë dhe bashkëveprojnë me njëra-tjetrën në të njëjtën kohë, në mënyre të tillë që ato të jenë të pandashme dhe të prodhojnë forma të veçanta të diskriminimit.
“Diskriminim për shkak të shoqërimit” është ajo formë diskriminimi që ndodh kur ka një dallim, kufizim ose preferencë për arsye të shoqërimit me persona që u përkasin grupeve të përmendura në nenin 1 të këtij ligji, si dhe për shkak të supozimit për një shoqërim të tillë.

“Diskriminim i shumëfishtë” është ajo formë diskriminimi që ndodh kur një person ose grup personash trajtohen në mënyrë më pak të favorshme sesa një person tjetër ose një grup tjetër personash në një situatë të njëjtë a të ngjashme, bazuar në dy ose më shumë shkaqe që veprojnë veçmas.
“Diskriminim strukturor” është ajo formë diskriminimi që u referohet rregullave, normave, praktikave, modeleve të qëndrimeve dhe sjelljeve në institucione dhe në struktura të tjera shoqërore, që në mënyrë të vetëdijshme ose të pavetëdijshme paraqesin pengesa për grupet ose individët për të pasur të njëjta të drejta dhe mundësi si të tjerët dhe që kontribuojnë në rezultate më pak të favorshme për ta në raport me të tjerët.
“Diskriminim i tërthortë” është ajo formë diskriminimi që ndodh kur një dispozitë, kriter ose praktikë, e paanshme në dukje, do ta vinte një person ose grup personash në kushte më pak të favorshme për shkaqet e parashtruara në nenin 1 të këtij ligji në raport me një tjetër person ose grup personash, kur ajo dispozitë, kriter a praktikë nuk justifikohet objektivisht nga një synim i ligjshëm, ose kur mjetet e arritjes së këtij synimi ose nuk janë të përshtatshme, ose nuk janë të domosdoshme dhe në përpjesëtim të drejtë me gjendjen që e ka shkaktuar atë.

“Gjuha e urrejtjes” është çdo formë e shprehjes në publik, me çdo mjet, e promovimit,
nxitjes së denigrimit, urrejtjes ose shpifjes, çdo shqetësim, fyerje, stereotip negativ, stigmatizim ose kërcënim ndaj një personi ose grupi personash, si dhe çdo justifikim i të gjitha formave të shprehjes e bazuar në një listë joshteruese të shkaqeve, sipas nenit 1 të këtij ligji.
“Mohim i një përshtatjeje të arsyeshme” është ajo formë diskriminimi që ndodh kurdoherë kur ka një mohim ose kundërshtim për të kryer ndryshime ose rregullime të domosdoshme e të përshtatshme, që nevojiten në një rast të veçantë dhe nuk imponojnë një barrë të tepruar, me qëllim që të sigurohet gëzimi dhe ushtrimi në baza të barabarta i të drejtave dhe lirive themelore, të njohura në kuadrin ligjor kombëtar, për personat me aftësi të kufizuar, ose të ndodhur në kushtet e tjera të përmendura në nenin 1 të këtij ligji.
“Nxitja ose ndihma për diskriminim” është ajo formë diskriminimi që ndodh kur një ose më shumë persona nxisin ose ndihmojnë një ose më shumë persona të tjerë, duke përfshirë edhe financimin e tyre, me qëllim për të diskriminuar, bazuar në cilindo shkak të përmendur në nenin 1 të këtij ligji.
“Qëllimi i shpallur për diskriminim” është ajo formë diskriminimi që ndodh bazuar në cilindo shkak të përmendur në nenin 1 të këtij ligji, edhe në mungesë të një viktime konkrete.

“Shqetësim” është ajo formë diskriminimi që ndodh në rastin e një sjelljeje të padëshiruar, kur lidhet me cilëndo nga shkaqet e përmendura në nenin 1 të këtij ligji, që ka për qëllim ose efekt cenimin e dinjitetit të personit dhe krijimin e një mjedisi frikësues, armiqësor, përçmues, poshtërues a ofendues për atë person, si dhe trajtimi më pak i favorshëm, i kryer si rezultat i kundërshtimit ose i mosnënshtrimit nga ana e personit të cenuar ndaj një sjelljeje të tillë.
“Shqetësim seksual” është ajo formë diskriminimi që ndodh në rastin e një sjelljeje të padëshiruar, verbale ose joverbale, e natyrës seksuale, e cila ka për qëllim ose efekt cenimin e dinjitetit të personit dhe krijimin e një mjedisi frikësues, armiqësor, përçmues, poshtërues a ofendues për të.
“Udhëzim për të diskriminuar” është një udhëzim ose kërkesë për të diskriminuar një ose më shumë persona, në bazë të shkaqeve të përmendura më lart.

“Veçimi” është ajo formë diskriminimi, e cila ndodh në rastet kur një person ose grup personash ndahen nga të tjerët pa një justifikim objektiv dhe të arsyeshëm dhe kjo ndarje bëhet për të paktën një nga shkaqet e parashikuara në nenin 1 të këtij ligji.
“Viktimizimi” është trajtim i disfavorshëm ose pasojë negative, që vjen si reagim ndaj një ankimimi a një procedimi, që synon zbatimin e parimit të barazisë dhe mosdiskriminimit, sipas parashikimeve të nenit 1 të këtij ligji, lidhur me pretendimin për diskriminim të ankuesit.

 

Koncepti i diskriminimit sipas legjislacionit të BE-së, përfshin aspektet e mëposhtme: diskriminimin e drejtpërdrejtë, diskriminim e jo i drejtpërdrejtë, ngacmimin dhe nxitjen për diskriminim. 

 

1.2 Diskriminimi i drejtpërdrejtë

Legjislacioni aktual i BE-së në luftën kundër diskriminimit dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut e ka ndarë diskriminimin në të drejtpërdrejtë dhe jo të drejtpërdrejtë. 

Sipas interpretimit të dy Direktivave kryesore të Këshillit diskriminimi i drejtpërdrejtë (direkt) ndodh kur një individ ose grup individësh trajtohen në mënyrë më pak të favorshme sesa një individ ose një grup tjetër individësh po trajtohen, janë trajtuar apo do të trajtohen në një situatë të ngjashme në bazë të njërit prej kushteve të përcaktuar nga Direktivat (prejardhjen raciale ose etnike, besimin ose fenë, aftësinë e kufizuar, moshën ose orientimin seksual.

Thelbi kryesor i diskriminimit të drejtpërdrejtë qëndron në zgjedhjet që bën një person [në rastin e Direktivave të lartpërmendura] mbi bazën e kritereve të tilla ngjyra, raca, etj. Por jo çdo dallim në këtë trajtim përbën diskriminimin, pasi nuk ka asnjë dyshim se çdo proces zgjedhjeje passjell në njëfarë mënyre diskriminimin. Dallimi në trajtim do të jetë i paligjshëm, pra do të përbëjë edhe diskriminim të ndaluar, kur zgjedhja e bërë në bazë të një kriteri të ndaluar që mund të çojë në diskriminimin, sjell një trajtim të pafavorshëm në rrethana të caktuara. Legjislacionet e shumicës së Shteteve Anëtare, në këtë drejtim, përputhen përsa i përket kushteve që duhen përmbushur që një diskriminim të quhet i drejtpërdrejtë:

Domosdoshmëria për të provuar trajtimin më pak të favorshëm;
Krahasimi me një person apo grup tjetër në një situatë të ngjashme, por me karakteristika të veçanta;
Bazën diskriminuese pra, prejardhjen, besimin, orientimin seksual, etj;
Mundësinë e përdorimit të një kriteri krahasimor nga e shkuara ose një kriteri krahasimor të supozuar;
Mosjustifikimi i dallimit në trajtim. 

 

Shprehjet “barazi perpara ligjit”, “mbrojtje e barabarte e ligjeve”dhe “ndalimi i diskriminimit”, shprehin ide te lidhura me njera-tjetren por te ndryshme. Shume kushtetuta kombetare theksojne nje apo disa nga keto parime, por ne menyre abstrakte ato jane fraza pothuajse te pakuptimta. Ne sferen e gjere te mbrojtjes se te drejtave te njeriut, nocionet e barazisë shpesh nënkuptojnë drejtësinë ne dhenien e barabarte te perfitimeve materiale dhe te drejtave, premisat baze qe ndodhen ne shume instrumenta qe trajtojne te drejtat ekonomike, shoqerore apo kulturore. Megjithate, sipas instrumentave qe parashikojne kryesisht te drejtat politike dhe civile, nocionet e barazise nenkuptojne drejtësine ne kuptimin qe ligji zbatohet ne menyre te drejtë dhe njelloj per cdo individ te shoqerise, pavaresisht nga vecorite e tij. Cilido qofte objekti i parimit abtrakt apo zbatimi i tij praktik, si e drejta e brendshme ashtu dhe ajo nderkombetare i lejojne dallimet ndermjet individeve apo grupeve te individeve. Pra, ceshtja kryesore është se cilat dallime jane te lejueshme dhe cilat perbejne diskriminim e ndaluar.

Si një nga instrumentet me te hershme ne fushën e instrumenteve ndërkombëtare ligjore te detyrueshëm te te drejtave te njeriut, Konventa Europiane e te Drejtave te Njeriut, i ka kushtuar nje vemendje me te kufizuar barazisë dhe mosdiskriminimit sesa instrumentet pasardhës. Neni 14 i Konventës, qe ndalon diskriminimin thotë si me poshtë:

Gëzimi i te drejtave dhe lirive te njohura ne këtë Konventë duhet te sigurohet pa asnjë dallim te bazuar veçanërisht ne seksin, racën, gjuhen, fenë, mendimet politike ose çdo mendim tjetër, prejardhjen kombëtare ose shoqërore, përkatësinë ndaj një minoriteti kombëtar, ne pasurinë, lindjen ose çdo rrethane tjetër.

Është e rëndësishme te vëmë ne dukje qe ky Nen nuk ndahet ne terma te përgjithshme te barazisë përpara ligjit apo mbrojtjen e barabarte nga ligji. Përkundrazi, ai i garanton çdo personi brenda juridiksionit te nje Shteti Pale (Neni 1), gëzimin e te drejtave dhe lirive te mbrojtura nga vete Konventa. Është e qarte si nga formulimi dhe nga rastet gjyqësore, qe Neni 14 dikton një detyrim te përgjithshëm per shtetet, si shtese e detyrimit për t’i siguruar çdo individi te drejtat dhe liritë thelbësore te mbrojtura nga Konventa. Me fjale te tjera, Neni 14 nuk krijon nje detyrim qe shtetet te garantojne mosdiskriminimin ne pergjithesi por vetem garanton mosdiskriminimin ne parashikimin e atyre te drejtave dhe lirive te parashikuara ne Konventë, si jeta, liria, siguria, jeta private, liria e mendimit, ndërgjegjes dhe besimit, shprehja e keshtu me tej. Ai nuk krijon një te drejtë te veçantë si “e drejta e barazisë”. Organet e Konventës, kane përcaktuar, qe megjithëse natyra shtese e Nenit 14 nuk i jep atij nje ekzistence te pavarur, prapëseprapë ai ka një kuptim autonom. Megjithëse, ne disa raste Komisioni dhe Gjykata kane deklaruar qe një shkelje ne pamje te pare te njeres prej te drejtave apo lirive te mbrojtura nga Konventa duhet te përcaktohet me qellim qe te lejoje shqyrtimin e nje pretendimi shtese per nje shkelje te Nenit 14, ata nuk i janë përmbajtur kesaj si pikëpamje te qendrueshme. Statusi autonom i Nenit 14 do te thote qe edhe ne qofte se asnjë nga dispozitat thelbësore  te Konventës nuk është shkelur, organet e Konventës, mund te gjykojnë nje shkelje te ndalimit kundër diskriminimit ne zbatimin e dispozitës ne fjalë.

  

Parimet e përgjithshme te Nenit 14: natyra e tij plotësuese dhe statusi autonom 

Pavaresisht nga objekti i tij i kufizuar, rastet gjyqësore te bazuara ne Nenin 14 te Konventës kane qene te nderlikuara dhe te ndryshme, duke patur parasysh qe Gjykata ka shqyrtuar thelbin e relativisht pak pretendimeve per diskriminim. Sic u permend dhe me lart, dy dilemat kryesore qe paraqiten ne rastet gjyqesore kane te bejne me natyren plotesuese dhe statusin autonom te Nenit.

Gjykata i ka trajtuar keto dy ceshtje te zbatimit qe ne fillimet e venies ne jete te Konventës, ne ceshtjen “Ne lidhje me Disa Aspekte te Ligjeve per Perdorimin e Gjuheve ne Arsim ne Belgjike” (Belgian Linguistics case). Ne kete ceshtje kryesore te bazuar ne Nenin 14, paditesit i perkisnin nje grupi prinderish qe flisnin Frengjisht, fëmijëve te te cileve ju ishte mohuar hyrja ne shkollat e gjuhes Franceze ne disa rajone te Brukselit ku mbizotëronte gjuha Hollandeze, duke e arsyetuar kete veprim me faktin qe fëmijët frengfoles nuk jetonin ne keto rajone. Megjithate, shkollat qe flisnin gjuhen Hollandeze ne te njejtat rajone ishin te hapura per cdokend pavaresisht nga vendbanimi. Duke vleresuar nje shkelje te Nenit 2 te Protokollit Nr. 1 (qe garantonte te drejtën e arsimit) ne bashkeveprim me Nenin 14, Gjykata formuloi parimet e meposhtme:   

Megjithese është e vertete qe kjo garanci nuk ka ekzistence te pavarur ne kuptimin qe sipas parashikimeve te Nenit 14 ajo ka te beje vetem me “te drejtat dhe lirite e parashikuara ne Konventë”, nje mase e cila ne vetvete është ne perputhje me parashikimet e Nenit qe thekson te drejtën apo lirine ne fjale mund te perbeje nje shkelje te ketij Nenin kur ky lexohet ne lidhje me Nenin 14, per arsye se ajo është e nje natyre diskriminuese.

    

Kështu, personat qe i nënshtrohen juridiksionit te një Shteti Kontraktues nuk mund te nxjerrin nga Neni 2 i Protokollit te drejtën te përfitojnë nga autoritetet publike, krijimin e një lloji te veçantë te një institucioni arsimor; megjithatë, një shtet qe e ka krijuar një institucion te tille, duke përcaktuar disa kushte për te hyre ne te, merr masa diskriminuese sipas kuptimit te Nenit 14 . . ..

 

Ne raste te tilla do te behej fjale per nje shkelje te nje te drejtë apo lirie te garantuar, si c është parashikuar nga Neni perkates ne lidhje me Nenin 14. Neni 14 formon nje pjese perberese te cdo Neni qe parashikon te drejta dhe liri. Nuk duhet bere asnje dallim ne lidhje me natyren e ketyre te drejtave dhe lirive dhe per detyrimet reciproke, dhe per shembull nese respektimi i duhur i te drejtës ne fjale nenkupton veprime pozitive apo nje abstenim te thjështë.[1]

Keto parime u ritheksuan ne ceshtjet te tjera te mevonshme. Ne ceshtjen Abdulaziz, Cabales dhe Balkandali, tre gra qe kishin leje qendrimi te perhershme ne Mbreterine e Bashkuar deshironin qe te merrnin leje per te marre burrat e tyre (dhe ne njerin rast te fejuarin) qe te bashkoheshin me ta. Legjislacioni mbi emigracionin ne fuqi ne ate kohe ne Mbreterine e Bashkuar i ndalonte burrat te bashkoheshin me grate qe qe qendronin ligjerisht ne vend, por nuk i ndalonte grate t’i bashkoheshin burrave qe qendronin ligjerisht ne vend. Gjykata vleresoi  nje shkelje te te drejtës se jetes familjare te garantuar nga Neni 8 ne lidhje me diskriminimin mbi bazen e seksit te ndaluar nga Neni 14. Duke mos vleresuar asnje shkelje te Nenit 8, Gjykata vuri ne dukje qe Shtetet Kontraktuese nuk kane detyrimin te respektojne zgjedhjen e nje cifti te martuar per vendin ku do te jetojne dhe per kete arsye te pranojne vendosjen e bashkeshorteve qe nuk jane shtetas. Megjithate, Gjykata u shpreh qe Mbreteria e Bashkuar kishte shkelur Nenin 14 ne lidhje me Nenin 8 duke deklaruar qe:

Nocioni i diskriminimit sipas kuptimit te Nenit 14 ka te beje ne pergjithesi me rastet kur nje person apo grup trajtohet, pa justifikimin e duhur, ne nje menyre me pak te favorshme sesa nje tjeter, edhe sikur trajtimi me i favorshem te mos parashikohet nga Konventa.[2]

Pra është pabarazia e nje trajtimi te vecante qe trajtohet nga Neni 14, dhe jo karahasimi i mundesive te ndryshme qe nje shtet mund te zgjedhe kur kufizon ushtrimin e nje te drejtë thelbesore te caktuar.

     

Parimi i autonomisë

 

Megjithatë, organet e Strasburgut duket sikur nuk e pranojne kete autonomi ne ceshtjet kur ata zbulojne realisht nje shkelje te te drejtës dhe lirise thelbesore. Ne nje sere ceshtjesh ku ata kane gjetur nje shkelje te tille, ata e kane deklaruar te panevojshëm shqyrtimin e pretendimit për diskriminim sipas Nenit 14, duke i dhene keshtu ketij neni nje status me tepër zëvendësues sesa plotësues. Gjykata e përcaktoi kete parim ne ceshtjen Airey v. Irlandës, ne te cilën një gruaje te varfër Irlandeze i ishte mohuar ndihma ligjore me qellim te hartimit te një kërkese për ndarje gjyqesore nga burri i saj qe abuzonte me te. Gjykata vlerësoi nje shkelje te te drejtave te saj te Nenit 6(e drejta e paraqitjes perpara gjykates) dhe te Nenit 8 (e drejta e respektimit te jetës familjare), por refuzoi ta shqyrtonte pretendimin e saj per diskriminim duke deklaruar qe:

Neni14 nuk ka ekzistence te pavarur; ai përben një element te veçantë (mosdiskriminimi) te te drejtave te garantuara nga Konventa. .. Neni thekson ato te drejta qe mund te shkelen te vecuara dhe /ose ne lidhje me Nenin 14. Ne qofte se Gjykata nuk gjykon asnje shkelje te vecante te njerit prej ketyre Neneve, qe te jete kryer ndaj tij dhe se bashku me Nenin 14, atehere duhet shqyrtuar ceshtja dhe ne baze te Nenit 14. Nga ana tjeter, nje shqyrtim i tille nuk kerkohet ne pergjithesi, kur Gjykata gjen nje shkelje te Nenit te pare te marre me vete. Pozicioni ndryshon, ne qofte se pabarazia e qarte ne trajtim ne gezimin e te drejtës ne fjale është nje aspekt themelor i ceshtjes. . ..

Dallimet nga diskriminimi

 

Komisioni dhe Gjykata kane rene dakord qe jo te gjitha llojet e dallimit ne trajtim ne parashikimin e te drejtave dhe lirive perbejne diskriminim te ndaluar nga Konventa. Ne ceshtjen Belgian Linguistics, Gjykata percaktoi mekanizmin e saj analizues per te percaktuar nese ka ndodhur nje diskriminim i ndaluar, si me poshte:

- faktet e paraqitura bejne te ditur nje dallim ne trajtim;
- dallimi nuk ka nje qellim, qe do te thote, se ai nuk ka justifikim objektiv dhe te arsyetuar duke patur parasysh synimin dhe pasojat e mases qe shqyrtohet; dhe
- nuk ekziston nje perpjestim i arsyeshem ndermjet mjeteve te perdorura dhe qellimit qe kerkohet te arrihet.

 

Ne ceshtjen Belgian Linguistics, Gjykata zbatoi kritere te krahasueshme me ato qe perdori ne ceshtjet qe shqyrtonin problemet qe ngrinin probleme ne baze te Nenit 8 me klauzolat kufizuese, qe nenkupton ligjshmerine e qellimit qe duhet te permbushet nga nje praktike e caktuar dhe te perpjestueshmerise ndermjet mjeteve te perdorura dhe qellimit te ligjshem. adminstrative te ndjekura pas dhenies se vendimit.

 

Në Shqipëri është miratuar Ligjit nr. 10221, datë 04.02.2010 “Për Mbrojtjen nga Diskriminimi”.

 

Ky ligj rregullon zbatimin dhe respektimin e parimit të barazisë në lidhje me gjininë, racën, ngjyrën, etninë, gjuhën, identitetin gjinor, orientimin seksual, bindjet politike, fetare ose filozofike, gjendjen ekonomike, arsimore ose shoqërore, shtatzaninë, përkatësinë prindërore, përgjegjësinë prindërore, moshën, gjendjen familjare ose martesore, gjendjen civile, vendbanimin, gjendjen shëndetësore, predispozicione gjenetike, aftësinë e kufizuar, përkatësinë në një grup të veçantë, ose me çdo shkak tjetër. 

 

Qëllimi i këtij ligji është të sigurojë të drejtën e çdo personi për:

a) barazi përpara ligjit dhe mbrojtje të barabartë nga ligji;

b) barazi të shanseve dhe mundësive për të ushtruar të drejtat, për të gëzuar liritë dhe për të marrë pjesë në jetën publike;

c) mbrojtje efektive nga diskriminimi dhe nga çdo formë sjelljeje që nxit diskriminimin.

 

Sipas këtij ligji, 1. “Diskriminimi” është çdo dallim, përjashtim, kufizim apo preferencë, bazuar në cilindo

shkak të përmendur në nenin 1 të këtij ligji, që ka si qëllim apo pasojë pengesën apo bërjen e pamundur të ushtrimit në të njëjtën mënyrë  me të tjerët, të të drejtave e lirive themelore të njohura me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, me aktet ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë, si dhe me ligjet në fuqi. 

 

Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, më poshtë komisioneri, siguron mbrojtjen efektive nga diskriminimi dhe nga çdo formë sjelljeje që nxit diskriminimin. Komisioneri është person juridik publik.

 

1. Një person ose grup personash që pretendojnë se janë diskriminuar, ose një organizatë me interesa legjitimë që pretendon diskriminim në emër të një personi apo grupi personash, mund të paraqesë ankesë së bashku me provat e disponueshme para komisionerit, me shkrim ose, në raste përjashtimore, gojarisht, në mënyrë që të mund të mbahet procesverbal. 

2. Organizata me interesa legjitimë paraqet prokurë të posaçme për të përfaqësuar personin ose grupin e personave. 

3. Ankesa përmban, të paktën:

a) emrin e ankuesit;

b) shpjegimin se si mund të kontaktohet ankuesi;

c) subjektin që pretendohet të ketë kryer diskriminimin, ose shpjegim për pamundësinë e identifikimit të tij;

ç) shpjegimin e diskriminimit të pretenduar;

d) masat që kërkohen nga komisioneri;

dh) datën dhe firmën e ankuesit ose të përfaqësuesit të tij.

4. Ankesa nuk pranohet nëse:

a) është anonime;

b) përbën abuzim me të drejtën e ankimimit para komisionerit, ose është e papajtueshme me dispozitat e këtij ligji;

c) e njëjta çështje është duke u shqyrtuar në kuadër të një ankese tjetër ose për të është marrë një vendim i mëparshëm dhe nuk ka të dhëna të reja;

ç) është haptazi e pabazuar ose nuk ka informacion të mjaftueshëm për të bërë të mundur një hetim;

d) të gjitha faktet që përbëjnë thelbin e ankesës kanë ndodhur para hyrjes në fuqi të këtij ligji;

dh) paraqitet më vonë se tre vjet nga ndodhja e diskriminimit ose më vonë se një vit nga marrja dijeni nga i dëmtuari, për këtë fakt.

5. Personat fizikë ose juridikë, kundër të cilëve është paraqitur ankesa, njoftohen me shkrim nga komisioneri brenda 15 ditëve nga dita e marrjes së ankesës.

6. Komisioneri nuk i ngarkon ankuesit me ndonjë tarifë për shqyrtimin e ankesës.

7. Me marrjen e ankesës, komisioneri verifikon faktet. Për këtë qëllim, komisioneri mund t’u kërkojë ankuesit dhe personit kundër të cilit është drejtuar ankesa, të paraqesin parashtrime me shkrim brenda 30 ditëve nga dita që palët marrin njoftimin. Kur e çmon të nevojshme, komisioneri merr informacion edhe nga çdo person ose burim tjetër. 

8. Kur e sheh të përshtatshme, komisioneri zhvillon një seancë dëgjimore publike dhe fton palët dhe çdo person tjetër të interesuar. 

9. Kur e sheh të përshtatshme, komisioneri kërkon të arrijë marrëveshje pajtimi mes ankuesit dhe personit kundër të cilit është paraqitur ankesa. 

10. Komisioneri shprehet me vendim, i cili u njoftohet palëve brenda 90 ditëve nga dita e marrjes së ankesës ose nëse është zhvilluar një seancë dëgjimore publike, brenda 90 ditëve nga dita e seancës. Vendimi përmban rregullimet dhe masat e duhura, duke caktuar edhe një afat për kryerjen e tyre. 

11. Nëse komisioneri urdhëron rregullime ose masa, personi kundër të cilit është paraqitur ankesa, raporton brenda 30 ditëve para komisionerit në lidhje me veprimet e ndërmarra për zbatimin e vendimit. Në rast se personi, kundër të cilit është paraqitur ankesa nuk e informon komisionerin ose nuk e zbaton vendimin, komisioneri vendos masë për ndëshkimin me gjobë për personin kundër të cilit është paraqitur ankesa. Sanksioni me gjobë shfuqizohet nëse personi kundër të cilit është paraqitur ankesa, e zbaton vendimin brenda shtatë ditëve pasi është vendosur sanksioni.

 

[1]. Vendimi Belgian Linguistics i 23 Korrikut 1968, Seria A nr. 6, pp. 33-34, para. 9.

[2]. Vendimi Abdulaziz, Cabales dhe Balkandali i 28 Majit 1985, Seria A nr. 94, p. 39, para 82.